همیار منابع انسانی

در اقتصادی که ویژگی بارز آن تغییرات پی در پی و شدت گرفتن رقابت است، اتکای صرف به مدرک تحصیلی برای استخدام شدن شاید نوعی خوش‌باوریِ محض محسوب شود. این خوش‌باوری زمانی حادتر می‌شود که در اقتصادی حضور داشته باشیم که نرخ فارغ‌التحصیلان آن، از نرخ کسانی که وارد بازار کار می‌شوند، بسیار بالاتر و بازار کار از نیروی کاری اشباع باشد. اضافه کنید به این شرایط، خط‌مشی‌های دولت که در برخی موارد منجر به حذف رشته‌های دانشگاهی خاص می‌شود و فراغ‌التحصیلان آن رشته‌ها را درباره آینده کاری‌شان دچار تردید می‌کند. در این شرایط که بی‌شباهت به وضعیت کنونی کشور ما نیست، به عنوان نیروی کاری بهتر است به جای اتکا به مدرک و رشته تحصیلیِ خود و نگران شدن از تصمیم‌ها و سیاست‌های دولت درباره رشته تحصیلی‌تان، به دنبال تقویت قابلیت استخدامی (Employability) خود و مهارت‌های مربوط به آن باشید. یعنی باید با تقویت این قابلیت، بتوانید کارفرمایان و سازمان‌ها را متقاعد کنید که استخدام شما و تلاش برای حفظ شما در سازمان، به نفع آن‌ها است.

اما، قابلیت استخدامی به چه معناست؟ قابلیت استخدامی در تعریفی ساده، به عنوان نوعی «ظرفیت و قابلیت به دست‌آوردن و حفظ رضایت‌بخش کار» تعریف شده است. به عبارت بهتر می‌توان گفت قابلیت استخدامی هر فرد به این بر می‌گردد که آن فرد تا چه اندازه برای کارفرما جذاب بوده و کارفرما حاضر است به او شغلی را داده و تلاش کند او را حفظ کند. اما سؤال دیگر آن است که چگونه می‌توان قابلیت استخدامی خود را ارتقاء داد؟ پاسخ به این سؤال نیازمند شناساییِ مهم‌ترین مهارت‌هایی است که کارفرمایان حاضر شما را به خاطر داشتن آن مهارت‌ها به استخدام شرکت یا سازمان خود در بیاورند. این مهارت‌ها را مهارت‌های قابلیت استخدامی (Employability skills) می‌نامند.

مهارت‌های قابلیت استخدامی «مجموعه‌ای از دستاوردها، درک و ویژگی‌هایی است که افراد برای استخدام شدن و نیز برای موفقیت شدن در حرفه‌ای که برای خود انتخاب کرده‌اند، نیازمند کسب آن‌ها هستند». هم چنین، مهارت‌های قابلیت استخدامی در تعریف دیگری به «مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، مهارت‌ها و دانشی گفته می‌شود که نیروهای بازار کاری باید برای استخدام شدن و ماندن در محیط‌کار از آن‌ها برخوردار باشند تا بدین طریق برای خود، کارفرما و در نهایت اقتصاد کشور سودمند باشند».

مهارت‌های قابلیت استخدامی گاهی اوقات با عناوینی چون مهارت‌های قابل انتقال (transferable skills) (به دلیل آن که هنگام توسعه این مهارت‌ها در یک بخش از زندگی، می‌توان آن‌ها را به بخش‌های دیگر زندگی انتقال داد)، یا مهارت‌های شخصی نیز نامیده می‌شوند. در بافت و زمینه و محیط سازمان، برنامه توسعه فردی و مسیر پیشرفت شغلی، این مهارت‌ها را مهارت‌های مدیریت کارراهه (Career Management Skills) نیز می‌نامند.

پژوهش‌های مختلفی انجام شده است تا به شناسایی مهارت‌های قابلیت استخدامی بپردازد. می‌توان لیست‌های متفاوتی از مهارت‌های قابلیت استخدامی ارائه کرد. به عبارت دیگر، مهارت‌های قابلیت استخدامی متناسب با حرفه و شغل مورد نظر، صنعت و وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشورها متفاوت است. با این وجود، لیستی از مهارت‌های ذیل در اکثر حرفه‌ها و نیز صنایع قابل اتکا هستند. در یکی از این لیست‌ها که توسط دانشگا کنت (University of Kent) ارائه شده است، مهارت‌های ذیل را می‌توان بر شمرد؛

• ارتباطات: توانایی برقراری، فهم و استنباط ارتباطات کلامی و غیرکلامی
• انعطاف‌پذیری: انطباق موفقت‌آمیز با شرایط و محیط‌های در حال تغییر
• متقاعدسازی: توانایی متقاعد کردن دیگران و نیز توانایی مباحثه در راستای دستیابی به توافق
• تیم‌کاری: مهارت و توانایی کار کردن با اطمینان در گروه و تیم‌ها
• رهبری: توانایی نفوذ، انگیزه‌بخش و هدایت دیگران
• برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی: توانایی برنامه‌ریزی فعالیت‌ها و پیش بردن اثربخش آن‌ها
• پژوهش، تحلیل و حل مسئله: گردآوری نظام‌مند اطلاعات به منظور ایجاد اصول و حقایق
• حسابگری و فراست عددی و مالی: توانایی و قدرت فهم اعداد و داده‌ها
• سواد اطلاعاتی و سواد رسانه‌ای
• حرفه‌ای‌گرایی: رفتار حرفه‌ای و رعایت آداب معاشرت (اتیکت‌ها) در محیط کار
• آگاهی از فن‌آوری‌های روز
• توانایی یادگیری و خودتوسعه‌ای: ظرفیت و عطش توسعه مستمر شایستگی‌ها
• داشتن و بروزرسانی سوابق علمی، اجرایی، پژوهشی و حرفه‌ای خود (دارا بودن از رزومه‌ای مناسب). برای تقویت این ویژگی می‌توانید از ابزار رزومه‌ساز آن‌لاین استفاده کنید.

مهارت‌های فوق، مهارت‌هایی هستند که کارفرماها حاضرند شما را به ازای داشتن آن‌ها به استخدام خود در آورند. بنابراین، برای آن که در اقتصاد دانشی، همواره برای سازمان‌ها از جذابیت لازم برای استخدام برخوردار باشید، مهارت‌های فوق را در خود تقویت کنید. این مهارت‌ها باید در راستای برند شخصی (Personal Brand) باشند و جایگاه ویژه‌ای در برنامه‌ریزی توسعه فردی (Individual Development Plan) شما داشته باشند.

نوشته: علی اصغری صارم، دکتری مدیریت منابع انسانی.