قلدری سازمانی و روش‌های مقابله با آن

مابینگ (Mobbing) یا غوغا برای قلدری، روند هولناک جدیدی است که به موجب آن یک بولی (Bully) یا قلدر، همکاران‌اش را برای تبانی و تهید و ترور روانشناختی افرادی که قربانیان قلدری نامیده می‌شوند، جلب می‌کند.

قربانی معمولاً کسی است که از لحاظ هنجار سازمانی متفاوت است و فردی شایسته، تحصیل کرده، انعطاف‌پذیر، صریح و کسی که وضع موجود را به چالش می‌کشد. ممکن است، قربانی از نظر نژادی و جنسیتی، متفاوت باشد و یا بخشی از یک گروه اقلیت باشد. قربانی با تمسخر، تحقیر و نهایتاً جا به جایی از محل کار مواجه می‌شود.

در غوغا و قلدریِ سازمانی و یا قلدری در محل کار، قربانی بدون هیچ توضیحی، در وضعیتی وخیم رها می‌‌شود. این وضعیت وخیم، امنیت شخصی، عزت، هویت و تعلق را از قربانی می‌گیرد و به سلامت ذهنی و فیزیکی‌اش آسیب می‌رساند. حتی گاهی وضع به‌گونه‌ای است که آسیب‌هایی در همسر، خانواده، دوستان و حتی جامعه قربانی نیز به وجود می‌آید. از آنجایی که کارمند مورد هدف یا همان قربانی، مورد انتقاد قرار می‌گیرد، ممکن است به‌عنوان آشوب‌گر در محیط کار شناخته شود و بنابراین به غیر از افراد خوب سازمان یا شرکت، دیگران، وی را منزوی و نادیده می‌گیرند.

برای مثال، دوستان سابق او در برابرش موضع می‌گیرند و او را بطور اجتماعی منزوی می‌کنند. آن‌ها فکر می‌کنند: «خب، او توسط مدیریت مورد انتقاد قرار گرفته است، پس حتماً کار اشتباهی کرده است و من نمی‌خواهم به چوب آنها رانده شوم».

گسترش شایعه و تهمت بدون اطلاع قربانی، از مواردی است که در قلدریِ سازمانی پیش می‌آید. همکاران وفادار اطلاعات شخصی قربانی را برای ایجاد شایعه، دریافت می‌کنند. اغلب فردی که به قلدری تحریک می‌شود، بطور عاطفی خام و به‌گونه‌ای از طرف قربانی مورد تهدید قرار می‌گیرد. افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی از جمله کسانی هستند که مستعد تبدیل شدن به قلدران سازمان‌اند.

در استرالیا، بررسی دولت نشان می‌دهد که صحبت در مورد بولینگ در محل‌کار، در۳ سال گذشته، ۷۰ درصد افزایش یافته است. آمار نشان می‌دهد که بولینگ بر یک سوم کارکنان تاثیر می‌گذارد؛ موضوع نگران‌کننده آن است که یک دوم از افرادی که بولینگ یا غوغا برای قلدری را مشاهده می‌کنند، برای این وضعیت، کاری انجام نمی‌دهند. همچنین، وقوع واقعی بولینگ رو به افزایش است.

چه عواملی بر وقوع قلدری در محل کار تأثیرگذار است؟

وجود تعدادی از عوامل محل‌کار در وقوع مابینگ تاثیرگذارند. برای مثال، برخی از صنایع با افزایش فشار مالی مواجه‌اند و این به تقاضای بازار در افول بیشتر تمایل به مابینگ (قلدری) برمی‌گردد. این سازمان‌ها با پول هدایت می‌شوند و فقط به اعضای هیات مدیره و سهامداران پاسخگو هستند. این کار باعث ایجاد محیط‌های مسموم می‌شود که در آن مدیران، بولینگ و مابینگ را نادیده می‌گیرند، و حتی ممکن است آن را تشویق کنند (دافی و اسپری،۲۰۱۳). سازمان‌های بوروکراتیک، مثل اداره‌های دولتی، بیشتر دارای محیط‌های مسموم هستند. آنها خط‌مشی‌ها و رویه‌های برای تامین محل کار ایمن دارند اما بولینگ را نوعی تضاد شخصیتی می‌دانند و در نهایت در مورد آن حمایت واقعی فراهم نمی‌کنند.

در عوض، سازمان‌های سالم، به طیف وسیعی از سهامداران همچون مشتریان، کارکنان و جامعه پاسخگو بوده و همچنین دارای ارزش‌های برای مراقبت از دیگران هستند (دافی و اسپری،۲۰۱۳). بهترین روش برای مقابله با قلدری در محل‌کار، افزایش پایداری، تمرین مراقبت از خود و خروج از این وضعیت در اسرع وقت است. غلبه بر سازمان‌های که بطور ضمنی از قلدری حمایت می‌کنند تا حدودی غیرممکن است. ۵ مرحله‌ای برای خروج از این وضعیت مسموم و راهیی از قلدری سازمانی می‌توان انجام داد، عبارت‌اند از؛

مستند کردن جزئیات. نخستین نشانه‌های چیزی که فکر می‌کنید، «درست نیست»، حتی اگر احساسی درونیتان باشد، را یادداشت کنید. همه وقایع را به یاد داشته باشید (نوشتن در دقتر یادداشت برای این کار مفید است). هر چقدر مدارک بیشتر باشد اقدام قانونی بعدی را ساده‌تر و امکان‌پذیرتر می‌کند.

به دنبال افراد معتمد در سازمان باشید. در محل کار به دنبال کسانی باشید که می‌توانید برای افشای موارد نادرستی که یادداشت کرده‌اید، به آن‌ها اعتماد کنید.

در تیمی خوب برای جلوگیری از انزوا عضو شوید. برای مثال، استفاده از روان‌شناس بالینی، ارتباط با پزشک خانوادگی یا وکیل خود، ارسال گزارش آسیب روانی و … از روش‌های دور شدن از انزوا در محل کار است. وکیل خوب به اقدام قانونی کمک می‌کند و دکتر پیامدهای پزشکی قلدری را درمان می‌کند. خانواده و دوستان شما نیز می‌توانند حامیان خوبی برای شما باشند.

مراقبت از خود اولویت دارد. تمرکز بر روی آنچه که دوست دارید، از مهم‌ترین روش‌های رهایی از آسیب‌های قلدری دیگران در محل کار است.برای مثال، مشارکت در فعالیت‌های معنوی و پیگیری برنامه‌های رژیم غذایی و ورزش از روش‌ها مفید در این مورد است.

مشارکت در فعالیت‌های معنی‌دارِ زندگی. تعیین اهداف جدید، انجام فعالیت‌های خلاقانه، تمرکز بر سرگرمی و نشاط. از بهترین روش‌هایی است که با برآوردن نیاز شما به زندگیِ مهنادار، آسیب‌های قلدریِ سازمانی را در شما کاهش می‌دهد.

مأخذ:

Duffy, M. & Sperry, L. (2013). Overcoming Mobbing: A Recovery Guide for Workplace Aggression and Bullying. USA: Oxford University Press.

http://psychcentral.com/

ترجمه توسط: محمد کوهی خور، دانشجوی دکتری مدیریت رفتار سازمانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان- m_koohi210@yahoo.com