همیار منابع انسانی

یکی از شیوه‌های دسته‌بندی مشاغل در ادبیات و عمل مدیریت منابع انسانی، استفاده از زبان استعاری در توصیف آن‌هاست. این نگاه و نام‌گذاری استعاری از ویژگی‌های اصلی هر دسته از مشاغل ناشی می‌شود. معروف‌ترین و شاید قدیمی‌تریم استعاره‌های نام‌گذاری مشاغل با رویکرد استعاری، یقه‌آبی‌ها و یقه‌سفیدها هستند. امروزه نیز این سنت نام‌گذاری استعاریِ مشاغل بر اساس ویژگی‌های بارز ماهیت و یا محیط انجام مشاغل پابرجاست که به برخی از معروف‌ترین آن‌ها در این نوشتار از «اچ آر یار» اشاره می‌کنیم.

یقه‌آبی‌ها (Blue collar workers) کارکنانی هستند که اغلب در یک محیط غیر اداری (محل ساخت و ساز، خط تولید، رانندگی و غیره) کار می‌کنند. آن‌ها از دست‌ها و توانایی‌های بدنی خود برای انجام وظایف خود استفاده می‌کنند. نمونه‌هایی از کارکنان یقه آبی عبارت هستند از کارگران ساختمانی، اپراتور ماشین‌آلات، مونتاژکار و راننده کامیون. کار در محیط‌های این چنینی منجر به چرک شدن لباس‌های آن‌ها می‌شد و از این رو به یقه‌آبی‌ها شهرت یافتند.

کارکنان یقه‌سفید (White-collar worker) کارکنانی هستند که خدمات حرفه‌ای، مدیریتی یا اداری را انجام می‌دهند. این نام برگرفته از زمان قدیم است که معمولاً کارکنان اداری پیراهن‌های سفید و یقه‌دار در محل کار می‌پوشیدند.

مشاغل یقه‌بنفش (Purple-collar jobs) معمولاً مشاغلی هستند که در جایی بین مشاغل یقه‌سفید و یقه‌آبی عمل می‌کنند. این بدان معناست که مشاغل یقه‌بنفش شامل سطحی از کار یدی و کار اداری است. به عنوان مثال، یک مهندس عمران ممکن است مدتی را در دفتر کارش سپری کند و برخی وظایف مهم دیگرش را در محیط میدانی و حارج از اداره انجام دهد. گاهی به این دسته از مشاغل و کارکنان مشغول در آن‌ها یقه‌خاکستری (Grey Collar employees) نیز گفته می‌شود.

مشاغل یقه‌قهوه‌ای (Brown-collar professions) به خدمات و مشاغل نظامی اشاره دارد. کسانی که در ارتش خدمت می‌کنند یقه‌قهوه‌ای در نظر گرفته می‌شوند که می‌تواند از افراد حرفه‌ای با یا بدون مدرک دانشگاهی باشند. دامنه وظایف برای مشاغل یقه‌قهوه‌ای گسترده است و می‌تواند شامل کارمندان بسیار ماهر یا غیر ماهر باشد.

یقه طلائی‌ها (Gold collar) به متخصصان بسیار ماهر در زمینه‌های پر تقاضا مانند خلبانان خطوط هوایی، پزشکان، وکلا، مهندسان و دانشمندان اشاره دارد که معمولاً و گاهی برای اشاره به دانش‌وران (Knowledge Workers) نیز از آن استفاده می‌شود.

مشاغل یقه‌قرمز (Red collar) پست‌هایی هستند که کارمندان دولتی و کارکنان فعال در خدمات مدنی و عمومی را توصیف می‌کنند. اصطلاح یقه‌قرمز از این واقعیت ناشی می‌شود که در ایالات متحده آمریکا، کارمندان دولت از بودجه جوهر قرمز (Red ink budget)، که بخشی از بودجه فدرال است، جبران خدمات دریافت می‌کردند. همچنین در چین این استعاره به مقامات حزب کمونیست در شرکت‌های خصوصی اشاره دارد.

کارکنان یقه‌سیاه (Black collar) به متخصصان خلاق و نابغه مانند هنرمندان، طراحان گرافیک و تولیدکنندگان ویدئو اشاره دارد. این اصطلاح به دلیل استفاده این افراد از یونیفرم‌ها و لباس‌های غیررسمی که اغلب سیاه‌رنگ هستند، به آن‌ها نسبت داده شده است. مانند استیو جابز که معمولاً یک پیراهن یقه‌اسکی سیاه‌رنگ می‌پوشید. در برخی موارد نیز اصطلاح یقه‌سیاه به کارکنان یدی در صنایعی که معمولاً کارگران بسیار کثیف می‌شوند اشاره دارد. مانند کارگران معدن یا حفاری نفت. همچنین این استعاره گاهی نیز برای توصیف کارگران در مشاغل غیرقانونی استفاده شده است.

مشاغل یقه‌استیل (Steel-collar jobs) به استفاده از روبات‌ها به عنوان کارگر در خط تولید و به عنوان نمادِ جایگزینی برای یقه آبی‌ها استفاده می‌شود.

کارکنان یقه‌زرد (Yellow collar workers) افرادی هستند که در زمینه خلاقیت فعالیت می‌کنند و ممکن است وقت خود را صرف انجام کارهای یقه‌سفید و آبی و همچنین کارهای خارج از هر دسته کنند: عکاسان، فیلمسازان، کارگردانان، ویراستاران در این دسته از مشاغل قرار دارند.

مشاغل یقه‌سبز (Green-collar worker) آن دسته از مشاغل در کسب و کارها که کالاها یا خدماتی را تولید می‌کنند که به نفع محیط‌زیست هستند یا منابع طبیعی را حفظ می‌کنند. در این مشاغل، وظایف کارکنان مستلزم ایجاد سازگاری بین عملیات تولیدی و تجاری سازمان با محیط زیست و سایر مسائل اجتماعی است.

مشاغل یقه‌صورتی (Pink collar jobs) مشاغلی هستند که از لحاظ تاریخی و به صورت سنتی توسط زنان احراز می‌شوند. معمولاً مشاغل یقه‌صورتی در نقش‌های خدمات‌محور که نیازمند مهارت‌های بین‌فردی و مراقبت از دیگران است بیشتر دیده می‌شوند. برخی از این مشاغل عبارت هستند از؛ پرستاری، تدریس، منشی‌گری، مددکاری اجتماعی و مراقبت از کودکان.

هرچند این شیوه استعاری در نام‌گذاری و دسته‌بندی مشاغل همراه با محدودیت‌هایی در شناخت دقیق ماهیت و محیط انجام آن‌ها است، اما برای دستیابی به شناختی ابتدایی از هر کدام از مشاغل می‌تواند مفید باشد.

نوشتار: علی اصغری صارم (استادیار گروه مدیریت دانشگاه بوعلی سینا)

با «اچ آر یار» همراه باشید.
در نقل مطالب امانت‌دار باشیم.